Κάτι σαν κόκκινα αγγουράκια θυμίζει η κατάσταση… 

Ο περασμένος αιώνας σημαδεύτηκε από τη διαμάχη μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς. Από τη μια, η Αριστερά έστρεφε πάντα το βλέμμα προς το κράτος για να λύσει τα προβλήματα. Το παράδειγμα της σημερινής κυβέρνησης στην Κύπρο είναι χαρακτηριστικό. Απορρίπτει λύσεις που χρησιμοποιούν τους μηχανισμούς της ελεύθερης οικονομίας και προτιμά μια σειρά από λύσεις που εστιάζονται αποκλειστικά στον κρατικό μηχανισμό: επιδόματα, παροχές, πλαφόν στις τιμές, κατώτατο όριο σε μισθούς κ.ο.κ. Αυτές οι πολιτικές, φυσικά, έχουν δοκιμαστεί πολλές φορές, από την Πέμπτη Δυναστεία της Αιγύπτου το 2830 π.Χ., μέχρι και σήμερα.

Πάντοτε αποτύγχαναν και δημιουργούσαν σοβαρότατο ανθρώπινο πόνο, φέρνοντας ένα αποτέλεσμα ακριβώς αντίθετο από εκείνο που επιδιωκόταν. Ακόμα, οι συνταγές της Αριστεράς είχαν πάντοτε ένα άλλο «συνοδευτικό». Μια επεκτατική τάση, που όταν δεν κατέληγε στον ολοκληρωτισμό, κατέληγε, τουλάχιστον, στη μαζική καταπάτηση δικαιωμάτων και ελευθεριών του πολίτη.

 Από την άλλη, η Δεξιά είχε αντιληφθεί μεν πως η αγορά αποτελεί το καλύτερο μέσο για να επιτευχθεί οικονομική ανάπτυξη και μεγαλύτερη ευρωστία, αλλά διέπραττε το αντίθετο λάθος από εκείνο της Αριστεράς. Βλέποντας τη χρησιμότητα των μηχανισμών της αγοράς, κάποια στιγμή ξέχασε πως η αγορά είναι εργαλείο και όχι αυτοσκοπός.

Η απόλυτα φιλελεύθερη λογική της Δεξιάς, με κύριο εκφραστή της τον Μίλτον Φρίντμαν, είχε φτάσει κάποια στιγμή στο σημείο να θεωρεί πως οι ρυθμιστικές αρχές των κρατών είναι αχρείαστες, διότι σε βάθος χρόνου η αγορά θα λύσει όλα τα προβλήματα.

 Χαρακτηριστική ήταν η τοποθέτηση πως η FDA (Food and Drug Administration) των ΗΠΑ θα έπρεπε να κλείσει, διότι όσοι παράγουν κακής ποιότητας τρόφιμα ή φάρμακα, τελικά θα τιμωρηθούν από την αγορά. Ξέχασαν τα αγγουράκια.

 Όπως και σε όλα τα πράγματα, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Και σε αυτή τη μέση τείνει να καταλήγει συνήθως η ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή. Αν κοιτάξει κανείς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα βρει πως μεταξύ των Σοσιαλιστών και των Χριστιανοδημοκρατών, που είναι μακράν οι μεγαλύτερες πολιτικές ομάδες του Κοινοβουλίου, οι διαφορές είναι πολύ μικρές. Όσο κι αν θέλουν να υπογραμμίζουν τις διαφορές τους με τους Σοσιαλιστές, οι Χριστιανοδημοκράτες (ΕΛΚ) συμφωνούν συνήθως μαζί τους παρά με τους Φιλελεύθερους. Παρομοίως, οι Σοσιαλιστές συμφωνούν με τους Χριστιανοδημοκράτες πολύ πιο συχνά από ό,τι συμφωνούν με την Αριστερά.

 Πίσω από αυτή την έλκυση των δύο πόλων προς το Κέντρο, υπάρχει και μια άλλη λογική, πέρα από τη «μάχη για το Κέντρο» που αναλύουν οι πολιτικοί επιστήμονες. Η οικονομία λειτουργεί καλύτερα και δικαιότερα στο Κέντρο.

 Ακόμα και πριν από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η πολιτική του Λούντβιχ Έρχαρντ, υπουργού Οικονομικών της μεταπολεμικής Γερμανίας, και του τότε καγκελαρίου, Κόνραντ Αντενάουερ, εισήγαγε μια νέα προσέγγιση στα κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα, αλλά και στην αρχιτεκτονική της διαχείρισης των κοινών. Η λογική αυτή έμεινε γνωστή ως Οικονομία της Κοινωνικής Αγοράς (Soziale Marktwirtschaft). Δεν πρόκειται για ευφημισμό. Αυτή η σχολή σκέψης («του Φράιμπουργκ») αναγνωρίζει, από τη μια, πως η αγορά δεν λειτουργεί πάντοτε όπως προβλέπει η οικονομική θεωρία. Ο κόσμος, εξάλλου, δεν είναι όπως τον φαντάζονται τα απλοποιημένα μοντέλα.

Οι ρυθμιστικές αρχές, η προστασία του ανταγωνισμού και άλλες διορθώσεις του «αόρατου χεριού» είναι απαραίτητες. Οι συνθήκες εργασίας, ο περιορισμός των ωραρίων και τα δημόσια αγαθά πρέπει να προστατεύονται από το κράτος. Ακόμα, η δημόσια υγεία, η κοινωνική ασφάλιση και η ασφάλιση υγείας είναι τρεις αγορές που κατά κόρον αποτυγχάνουν, για πολύ συγκεκριμένους λόγους που δεν είναι της ώρας. Από την άλλη, η σχολή του Φράιμπουργκ αναγνωρίζει πως τα πιο αποδοτικά εργαλεία είναι εκείνα της αγοράς.

 Το κράτος πρέπει να κάνει λίγα πράγματα, αλλά να τα κάνει καλά.

 Αυτή η λογική αντιμετώπισε μεγάλη αντίσταση, ιδίως από τις δυτικές κατοχικές αρχές στη Γερμανία, αλλά οδήγησε τη χώρα στο Wirtschaftswunder, το οικονομικό θαύμα που ακόμα ζει, παρά τα σοβαρά λάθη που έγιναν κατά την ενοποίηση. Η λογική αυτή αποτελεί, πλέον, μονόδρομο. Παρά τα όσα ακούμε σχεδόν καθημερινά, νεοφιλελεύθεροι δεν υπάρχουν πολλοί στον κόσμο πλέον και σίγουρα δεν έχουν πολιτική παρουσία στην Κύπρο. Η αντίληψη που ολοένα και επεκτείνεται στην Κύπρο, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, είναι πως η αγορά έχει τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να επιτευχθεί μια πιο δίκαιη αλλά και εύρωστη κοινωνία. Σήμερα, οι πολιτικές δυνάμεις, όσο κι αν δεν το θέλουν, έλκονται προς το κέντρο βάρους που επικρατεί στην υπόλοιπη Ευρώπη, την Ασία, ακόμα και τις ΗΠΑ.

 Η ανάλυση που είχε διατυπωθεί από στοχαστές της πολιτικής οικονομίας και της πολιτικής ηθικής, όπως οι Μιλ και Σμιθ, ξαναδιαβάζεται σχεδόν παντού. Τα βασικά προβλήματα της οικονομίας (η ανεπαρκής αναπτυξιακή προοπτική, τα δημόσια οικονομικά και η έκθεση στην Ελλάδα) δεν θα λυθούν σε μία μέρα.

 Αν όμως τα πολιτικά κόμματα της Κύπρου αφήσουν τα κολλήματα –διότι περί κολλημάτων πρόκειται– και προχωρήσουν πιο λογικά, πιο προσεκτικά και πιο νηφάλια στον «μέσο δρόμο», τότε θα έχει γίνει ένα τεράστιο βήμα.

 Καλό κουράγιο και καλή τόλμη στη νέα Βουλή.

Αλλά, για να μην ξεχνιόμαστε, πρέπει επίσης να προχωρήσει το ΓεΣΥ και να εκπονηθεί Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ).