Τα μοντέλα, εκ φύσεως, είναι ελκυστικά. Αυτή είναι η δουλειά τους.

Ένα από τα πρώτα άρθρα που έγραψα, ως φοιτητής, είχε να κάνει με τη σκέψη, τότε, της πολιτείας του New Jersey στις ΗΠΑ να επιβάλει «φόρο πολυτελείας». Με στήριγμα τότε τις βασικές αρχές της ορθόδοξης θεωρίας των οικονομικών, είχα γράψει στη φοιτητική εφημερίδα πως το μέτρο ήταν μια πολύ κακή ιδέα: Η ζήτηση ήταν πολύ ελαστική και θα μειωνόταν, θεωρούσα, με αποτέλεσμα οι τελικοί χαμένοι να είναι οι εργάτες του τομέα, οι οποίοι στην περιοχή του New England είναι πολλοί. Μάλιστα, επέμενα, η ελαστική ζήτηση θα διάβρωνε τα έσοδα της πολιτείας από τον φόρο, αφού θα οδηγούσε σε μειωμένες πωλήσεις. Έκανα και καμπύλη Laffer, διότι όταν είσαι φοιτητής αυτά τα έχεις έτοιμα για να βρίσκονται.

Σήμερα, στην Κύπρο, η ανάγκη για λήψη μέτρων δεν πάει άλλο. Επειδή, όμως, έχει γραφτεί πολλές φορές σε απόψεις και ρεπορτάζ πως ουσιαστικά διαρθρωτικά μέτρα έπρεπε να είχαν ήδη ληφθεί και πως είμαστε ήδη στο απροχώρητο, θέλω να θέσω μια άλλη σκέψη.
Καθόλου πρωτότυπη δεν είναι η ιδέα για φορολόγηση των ειδών πολυτελείας. Μάλιστα, αποτελεί μια βασική επιδίωξη της απανταχού Αριστεράς. Συνήθως, είναι μια κακή ιδέα. Στην Κύπρο, όμως, ίσως να είναι απόλυτα λογική και δεν πρέπει να ερωτευόμαστε τα μοντέλα, αλλά να κοιτάζουμε την ουσία πίσω από τα συμπεράσματά τους.

Πρώτο, στην Κύπρο η ζήτηση για τα πιο πολλά είδη πολυτελείας δεν είναι ελαστική. Δεν αποτελούν «πολυτέλεια», αλλά σε μεγάλο βαθμό λειτουργούν πολύ πιο κοντά στα είδη Βέμπλεν, των οποίων στόχος είναι να δώσουν μηνύματα στην κοινωνία για την ποιότητα και το κοινωνικό στάτους του χρήστη. Γυναικείες τσάντες, επώνυμα ρούχα, ακόμη και κινητά τηλέφωνα, αποτελούν κοινωνική παρά οικονομική ανάγκη για αυτούς που τα καταναλώνουν.

Δεύτερο, στην Κύπρο δεν υπάρχει μεγάλη βιομηχανία που να πληγεί και έτσι η λογική πως θα χαθούν θέσεις εργασίας και θα μειωθούν οι μισθοί των εργατών δεν ισχύει. Μάλιστα, το γεγονός ότι η ζήτηση είναι ανελαστική, προστατεύει ακόμα και εκείνους τους σχετικά λίγους που ζουν από τα είδη πολυτελείας, όπως τους εισαγωγείς και τους πωλητές.

Τρίτο, δεν είμαι απόλυτα βέβαιος –κι αυτό σχετίζεται με την ελαστικότητα της ζήτησης– πως υπάρχουν υποκατάστατα για τα είδη πολυτελείας. Το ακριβό φόρεμα δεν αντικαθίσταται με φθηνό διότι το φθηνό δεν δίνει τα ίδια κοινωνικά μηνύματα.

Ένα κενό σε αυτή τη λογική είναι πως, αν αυξηθούν οι φόροι σε ορισμένα αγαθά, υπάρχει πάντοτε η εναλλακτική επιλογή του διαδικτυακού εμπορίου, αλλά κι εκεί αξίζει να εξετάσουμε το σε ποιο βαθμό θα στραφούν σε αυτή την επιλογή οι καταναλωτές. Σε ορισμένα προϊόντα, όπως τα ακριβά ηλεκτρονικά, ήδη το κάνουν. Μάλιστα, χρησιμοποιούν και τα συχνά ταξίδια τους. Σε άλλα, όμως, αυτό δεν συμβαίνει. Μια απάντηση στο ερώτημα θα προκύψει από έρευνα της αγοράς και της συμπεριφοράς των καταναλωτών, αλλά σίγουρα ορισμένα είδη πολυτελείας δεν θα επηρεαστούν.

Μια άλλη ένσταση σε αυτή τη σκέψη ήταν πως δεν υπάρχει ρητός ορισμός του είδους πολυτελείας. Θα μπορούσαμε όμως να θέσουμε όρια τιμών, π.χ. τα 300 ευρώ για τα είδη ένδυσης και υπόδησης. Αναφέρομαι σε αυτό το ποσό τυχαία. Η τιμή θα πρέπει να οριστεί μετά από κάποια σωστή ανάλυση της αγοράς, αλλά και (ναι) την εκπόνηση μιας καμπύλης Laffer που να δείχνει μέχρι ποιο φορολογικό συντελεστή θα αυξάνονται τα έσοδα του κράτους.

Μια τρίτη ένσταση είναι πως τέτοια έσοδα δεν θα κάνουν και μεγάλη διαφορά για το κράτος. Αν μείνουμε στα είδη ένδυσης και υπόδησης, τότε αυτό είναι αλήθεια. Αν επεκταθούμε, όμως, σε όλα τα είδη με ανελαστική ζήτηση και υψηλή τιμή, τότε κάτι μπορεί να γίνει. Αν πάμε στα αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού ή πολυτελείας, στις ιδιωτικές πισίνες, στα σπίτια άνω των 300 τετραγωνικών, στα σκάφη αναψυχής, στα ακριβά ποτά, στα αξεσουάρ αυτοκινήτων, στα ακριβά έπιπλα κ.ο.κ., τότε τα έσοδα του κράτους μπορεί να είναι αρκετά υπολογίσιμα.

Μια άλλη ανησυχία έχει να κάνει με το διοικητικό κόστος μιας τέτοιας φορολόγησης στην εγχώρια αγορά (η οποία δεν είναι καθόλου αντίθετη με τους κανόνες της Ε.Ε.). Δεν έχω απάντηση και είναι κάτι που πρέπει να εξεταστεί με βάση το πώς θα επιβληθεί ένας τέτοιος φόρος (με ειδικό συντελεστή ΦΠΑ, φόρο κατανάλωσης κ.ο.κ.). Ακόμα, ένα τέτοιο μέτρο θα συνέβαλλε και στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος, ενώ αν περιοριζόταν στα είδη με ανελαστική ζήτηση, τότε θα μπορούσε να έχει ελάχιστο αντίκτυπο στην αγορά.

Πάνω απ’ όλα, θα ήταν ένα κοινωνικά δίκαιο μέτρο, σε αντίθεση με ορισμένα από τα μέτρα που συζητούνται σήμερα. Θα ήταν, επίσης, μόνιμου χαρακτήρα.

Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν αναιρεί την ανάγκη για ουσιαστικές αλλαγές στην οικονομία και δη στο Δημόσιο. Μέτρα όπως η ίαση της υδροκεφαλίας του Δημοσίου, η μείωση των δαπανών του κράτους και η μείωση των στρεβλώσεων από τις κρατικές παρεμβάσεις παραμένουν άκρως επείγοντα. Αλλά, πάντα υπάρχουν κι άλλες επιλογές.

Επίσης, πρέπει να προχωρήσει το ΓεΣΥ (έλεος) και να εκπονηθεί Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ).