Η απόφαση του Ανωτάτου έριξε το φύλλο συκής…

Όταν ο Αμερικανός πρόεδρος Τζον Άνταμς έχασε τις προεδρικές εκλογές του 1801 από τον Τόμας Τζέφερσον, ήξερε πως είχε μπροστά του μερικές εβδομάδες πριν να φύγει από τον Λευκό Οίκο. Εκμεταλλεύτηκε τον χρόνο που είχε μπροστά του και έκανε μια σειρά από αναδιαρθρώσεις και διορισμούς στο δικαστικό σύστημα της χώρας, για να προλάβει να φορτώσει τα δικαστήρια με «δικούς του» ανθρώπους. Ένας από αυτούς τους δικαστές, που έμειναν γνωστοί ως οι «δικαστές του μεσονυκτίου», λόγω του τρόπου με τον οποίο διορίστηκαν, ήταν και ο Ουίλιαμ Μάρμπουρι από το Μέριλαντ.

Παρ’ όλο που η Γερουσία ενέκρινε τους διορισμούς, για να αποκτήσουν ισχύ έπρεπε τα σχετικά έγγραφα να παραδοθούν στους νεοδιορισθέντες δικαστές. Ωστόσο, με τα μέσα του τότε καιρού, κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατόν και ο Μάρμπουρι δεν κατόρθωσε να λάβει τον διορισμό του πριν λήξει η θητεία του απερχόμενου προέδρου. Ο νέος πρόεδρος, όμως, αρνήθηκε να παραδώσει τα έγγραφα του διορισμού και ο Μάρμπουρι δεν διορίστηκε ποτέ.

Η υπόθεση έφτασε στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, το οποίο αποφάνθηκε πως ο Μάρμπουρι είχε δικαίωμα να λάβει τον διορισμό και πως, από τη στιγμή που δεν διορίστηκε, είχε δικαίωμα να αποκατασταθεί. Το Δικαστήριο, όμως, έπρεπε να απαντήσει αν το ίδιο είχε το δικαίωμα να εκδώσει διάταγμα (mandamus) για να διορίσει τον κ. Μάρμπουρι. Και η απάντηση ήταν αρνητική.

Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ από μόνο του έκρινε τον εαυτό του αναρμόδιο να δώσει τη λύση που απαιτούνταν για αποκατάσταση των δικαιωμάτων του «τζέντλεμαν από το Μέριλαντ». Η απόφαση ήταν ιστορική, διότι το Δικαστήριο εμπέδωσε το ποιος και πότε έχει τη δικαιοδοσία να κρίνει τους νόμους, τη συνταγματικότητά τους και την τήρηση των διαδικασιών.

Παρά τα όσα μαθαίνουν οι φοιτητές πολιτικών επιστημών στις ΗΠΑ, δεν ήταν η πρώτη φορά που ένα δικαστήριο έκρινε τη συνταγματικότητα των πράξεων ενός άλλου σώματος του κράτους. Παρομοίως, η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου την περασμένη εβδομάδα δεν αποτέλεσε την πρώτη φορά που έπεσε διορισμός στην Κυπριακή Δημοκρατία διότι δεν ακολουθήθηκαν οι διαδικασίες.

Όπως και στη διάσημη υπόθεση στις ΗΠΑ, όμως, η απόφαση ξεγυμνώνει μια ολόκληρη κατάσταση. Η κυβέρνηση (οι πρώην, οι νυν και αεί και η νυν) λειτούργησε πάλι με εξοργιστική προχειρότητα. Πίσω από τα νομικίστικα επιχειρήματα, η ουσία της απόφασης του Ανωτάτου ήταν πως δεν ακολουθήθηκαν οι δέουσες διαδικασίες και γι’ αυτό δεν ισχύει ο διορισμός του κ. Χριστοφόρου στην Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού. Το Δικαστήριο δεν αποφάνθηκε καν –μου φαίνεται από την πρώτη ανάγνωση της απόφασης– πως ο κ. Χριστοφόρου δεν κατέχει τα απαιτούμενα κριτήρια. Μπορεί να τα κατέχει, μπορεί και όχι. Αλλά η κυβέρνηση δεν έλαβε υπόψη αυτό το θέμα όταν τον διόριζε.

Πέρα από την αδιαφορία για τη δέουσα διαδικασία που επέδειξε η κυβέρνηση, σοβαρές ήταν και οι ανεπάρκειες της ίδιας της ΕΠΑ, για τις οποίες σοβαρότατες ευθύνες φέρει το Διοικητικό της Συμβούλιο. Ούτε εκεί τηρήθηκαν οι διαδικασίες.

Αλλά οι διαδικασίες πρέπει να τηρούνται. Αυτή η στήλη επιμένει πως οι διαδικασίες πρέπει να είναι απλές, σαφείς και όσο το δυνατόν λιγότερες, αλλά η τήρησή τους είναι βασικής σημασίας ζήτημα για το κράτος, άσχετα αν έχουν σχεδιαστεί με την προχειρότητα στην οποία μας έχει συνηθίσει.

Το κράτος έχει ευθύνη έναντι του πολίτη να λειτουργεί αποδοτικά, αξιοκρατικά, ομαλά και δίκαια. Οτιδήποτε άλλο αποτελεί σπατάλη των πόρων του πολίτη και η εσκεμμένη σπατάλη αποτελεί κλοπή και παραβίαση του κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ των κυβερνώντων και των κυβερνωμένων. Παραβίαση του κοινωνικού συμβολαίου αποτελούν και οι δυσλειτουργίες του κράτους, από τις οποίες υποφέρει το δημόσιο συμφέρον. Και, για να μη μιλάμε με γενικότητες, όταν λέμε «δημόσιο συμφέρον», εννοούμε την εξυπηρέτηση του κάθε πολίτη ξεχωριστά και όλων των πολιτών συλλογικά.

Ακόμα, το προφανές επιχείρημα στην προκειμένη περίπτωση, ότι δηλαδή η κυβέρνηση στρέφεται προς τη στρεβλή πολιτική των πλαφόν αντί να δείξει ενδιαφέρον για τη λειτουργία της ΕΠΑ, ίσως να μην είναι της ώρας. Είναι, όμως, μέρος της όλης εικόνας. Διότι τελικά τα πλαφόν λειτουργούν ως φύλλο συκής για την ανικανότητα της κυβέρνησης να κυβερνήσει και όχι για κάποια εγγενή ανεπάρκεια της αγοράς.

Στην υπόθεση ενός θεσμού που ουδέποτε ορθοπόδησε, παρά μόνο λειτούργησε με στραβά δεκανίκια, το Δικαστήριο αποφάσισε να ξεγυμνώσει την αδιαφορία των εχόντων την ευθύνη για τη δέουσα διαδικασία. Και δεν μιλάμε για την παράδοση ενός εγγράφου στον Μάρμπουρι, αλλά για την αιτιολόγηση ενός διορισμού σε έναν θεσμό που είναι και προβληματικός αλλά και νευραλγικής σημασίας.

Τελικά, το Δικαστήριο έκανε τη δουλειά του και προκάλεσε αλυσιδωτά προβλήματα στις παλαιότερες αποφάσεις της ΕΠΑ. Αλλά αυτό είναι ένα μικρό τίμημα, αν πρόκειται να αναγκαστεί το κράτος να σοβαρευτεί. Ο έλεγχος που άσκησε η δικαστική εξουσία στην εκτελεστική αποτελεί στοιχείο ώριμου κράτους και μια όαση ελπίδας μπροστά στην ανωριμότητα που επέδειξε, και πάλι, η κυβέρνηση. Και, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όταν δεν λειτουργεί σωστά ο μηχανισμός του κράτους, δημιουργούνται εξαιρετικές ευκαιρίες για διαφθορά και διαπλοκή.

Επίσης, πρέπει να προχωρήσει το ΓεΣΥ και να εκπονηθεί Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ).