Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει και όσοι δεν ακολουθούν, θα μείνουν στο περιθώριο. Οι συνεχείς αναφορές στην «κοινωνία της γνώσης» και την «οικονομία της πληροφορίας» είναι κάτι πολύ σημαντικότερο από ένα νέο κλισέ των πολιτικών. Παρά το γεγονός ότι βλέπουμε γύρω μας να αλλάζει η διάρθρωση, το ύφος και η υφή της οικονομίας, πολλοί ακόμα πιστεύουν πως ο όρος «παραγωγή» αφορά αποκλειστικά και μόνο την δημιουργία απτών αγαθών ή κατασκευαστικών έργων.

Πίσω από τα στερεότυπα, υπάρχει και μια πραγματικότητα που η Κύπρος συνεχίζει να αγνοεί, σε πείσμα όλων των ενδείξεων γύρω μας. Σήμερα ο πιο σημαντικός πόρος παραγωγής είναι η γνώση και η εξειδίκευση. Και δεν μιλάμε για την εξειδίκευση του Σμιθ, αλλά για κάτι πολύ πιο βαθύ: Την απόκτηση, ανάλυση και εφαρμογή πληροφοριών που απαιτούνται στην αγορά για να γίνει πιο αποτελεσματική η παραγωγή προϊόντων πιο υψηλής τεχνολογίας και ποιότητας, σε πιο χαμηλές τιμές. Η καινοτομία, δε, δεν αφορά μόνο αναζητήσεις όπως το «σωματίδιο Του Θεού» στο Cern ή την αποστολή ανθρώπων στον Άρη. Δεν αφορά καν την παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων όπως τα τελευταία κινητά τηλέφωνα.

Η αναγκαία γνώση και η καινοτομία είναι, απλά, νέες ιδέες που αφορούν την δομή επιχειρήσεων, την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων, την εφαρμογή της υφιστάμενης γνώσης. Σκεφτείτε τις πιο απολαυστικές καταναλωτικές «εξελίξεις» του 2010, όπως το iPad, την Looxcie, το νέο android ή την ατέλειωτη λίστα των apps για κινητά τηλέφωνα. Δεν είδαμε καμία νέα τεχνολογία, αλλά απλά την πιο ευφυή και ευφάνταστη χρήση της υφιστάμενης τεχνολογίας, χάρη στην εφαρμογή της γνώσης και της φαντασίας των υπαλλήλων των καινοτόμων επιχειρήσεων.

Αν αυτά φαντάζουν ξένα για την Κύπρο, σκεφτείτε το στοιχείο της Στατιστικής Υπηρεσίας πως, ανάμεσα στους εγγεγραμμένους άνεργους, το 61% είναι ανειδίκευτοι, ή χωρίς ειδικές γνώσεις στον τομέα εργασίας τους. Σκεφτείτε, ακόμα, πως το 46% των ανέργων είναι απόφοιτοι μέσης εκπαίδευσης, χωρίς τριτοβάθμια ή τεχνική εκπαίδευση. Δηλαδή, χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις.

Η δικαιολογία της μετανάστευσης επίσης καταρρίπτεται από τα στοιχεία. Παρά το γεγονός ότι παρατηρείται υψηλή ανεργία στον τομέα των κατασκευών, η πορεία στον κλάδο ακολούθησε το φούσκωμα της φούσκας και το σπάσιμό της. Πιο απλά, η ανεργία στις κατασκευές αυξάνεται καθώς παγώνει ο κλάδος και δεν ακολουθεί την πορεία των μεταναστών. Ακόμα, στην γεωργία καταγράφονται, κατά μέσο όρο 58 άνεργοι εργάτες το 2010, παρά το γεγονός ότι στον συγκεκριμένο τομέα εντοπίζεται η πιο μεγάλη πυκνότητα μεταναστών, νόμιμων και μη. Σημαντικότατο στοιχείο είναι επίσης πως οι απόφοιτοι τεχνικών σχολών –που έχουν εξειδικευμένες γνώσεις- δεν αντιμετωπίζουν τόσο σοβαρό πρόβλημα ανεργίας.

Με άλλα λόγια, το «κάθε ένας μετανάστης ισούται με έναν Έλληνα άνεργο» πρέπει να αναθεωρηθεί και να γίνει «ο κάθε ανειδίκευτος οδεύει προς την ανεργία». Αυτό προκύπτει, όχι από απλές εκτιμήσεις, αλλά από τα στατιστικά μας στοιχεία.

Την ίδια στιγμή βλέπουμε και τους τομείς της οικονομίας να αλλάζουν ρόλους. Στον τουρισμό, η εξειδίκευση και η ποιότητα μεταφράστηκε σε διατήρηση της δυναμικής και των κερδών. (Και της απασχόλησης, παρεμπιπτόντως). Οι εξειδικευμένες, χρηματοπιστωτικές, b2b και υψηλής τεχνογνωσίας υπηρεσίες είναι μια χαρά και μάλιστα σημειώνουν σημαντική αύξηση κερδών και νέες εγγραφές εταιρειών. Αντίθετα, το λιανικό εμπόριο (η νέα φούσκα) δεν πάει καλά, μετά την περίεργη αύξηση που είδαμε εσχάτως. Το ίδιο και στις λιγότερο ποιοτικές κατασκευές και την φτωχή μας βιομηχανία όπου το κεφάλαιο μπορεί εύκολα να αντικαταστήσει τους εργαζόμενους που δεν έχουν εξειδίκευση.

Η δουλειά της οικονομίας είναι να στηρίζει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών, να βελτιώνει τις συνθήκες ζωής τους και να βοηθά την κοινωνία να αντιμετωπίζει τα προβλήματά της. Ωστόσο, αν η κοινωνία δεν βοηθήσει την οικονομία, τότε και η οικονομία δεν θα μπορέσει να επιτελέσει αυτό της το έργο.

Η πολιτεία βλέπει –ή οφείλει να βλέπει- τις αλλαγές γύρω μας. Η εκπαίδευση, το νομικό πλαίσιο για τις υπηρεσίες και τα φορολογικά μας κίνητρα πρέπει να προσαρμοστούν. Η κρατική πολιτική οφείλει να σταματήσει να πολεμά τις επιχειρήσεις και ιδίως τις υπηρεσίες, χρηματοπιστωτικές και άλλες. Η απλούστευση της γραφειοκρατίας και η στήριξη της έρευνας και ανάπτυξης πρέπει να θεωρηθούν επείγουσες ανάγκες. Ο κόσμος αλλάζει τώρα και με τρόπο απτό. Είτε θα ακολουθήσουμε, είτε θα διερωτώμαστε πώς τολμούν οι άλλοι να κάνουν κέρδη και να μειώνουν την ανεργία.

Επίσης, πρέπει να προχωρήσει το ΓεΣΥ και να εκπονηθεί μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ).