Λίγο πιο νότια από τις Κανάριες Νήσους βρίσκεται το ακρωτήριο Bojador, το οποίο θεωρείτο το «σημείο χωρίς επιστροφή» για τους θαλασσοπόρους μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα. Πριν την ανάπτυξη της πορτογαλικής καραβέλας, τα σκάφη που επιχειρούσαν να διακινηθούν στις ακτές της δυτικής Αφρικής, είχαν ένα σοβαρό πρόβλημα. Οι αληγείς άνεμοι – οι γνωστοί trade winds που τελικά μετέφεραν και τον Κολόμβο στις Δυτικές Ινδίες – δυσκολεύουν την πλεύση προς βορρά. Χωρίς σκάφη που να μπορούν να ταξιδέψουν όρτσα (σχεδόν αντίθετα στον άνεμο), οι ναυτικοί φοβούνταν πως, αν προχωρούσαν νοτιότερα του ακρωτηρίου Bojador, δεν θα μπορούσαν ποτέ να επιστρέψουν στη Μεσόγειο.

Ο πρίγκιπας Ερρίκος Ε΄ («ο Θαλασσοπόρος») εισήγαγε στον στόλο του τα λατίνια, τρίγωνα πανιά που επέτρεπαν στις πορτογαλικές καραβέλες να πλέουν όρτσα. Έτσι, κατέστη δυνατή η ναυσιπλοΐα σε όλο το μήκος των δυτικών ακτών της Αφρικής, χωρίς τον κίνδυνο να είναι αδύνατη η επιστροφή, και ο φόβος των ναυτικών πως θα πιάνονταν στους αληγείς ανέμους και θα έπεφταν από την άκρη του κόσμου, καθησυχάστηκε.

Έτσι, ήταν πλέον θέμα χρόνου μέχρι να βρεθεί ο δρόμος προς την Ασία και να ανοίξει ένα εμπόριο το οποίο τάισε πολλές γενιές Ασιατών και Ευρωπαίων (αλλά είχε και τη σκοτεινή του πλευρά).

Πέρα, όμως, από την αγάπη που έτρεφε ο Ερρίκος ο Θαλασσοπόρος για τη ναυσιπλοΐα, υπήρχε και μια άλλη διάσταση. Οι Οθωμανοί είχαν επεκταθεί σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο, ελέγχοντας όλες τις εμπορικές διόδους της περιοχής. Μάλιστα, λέγεται πως όταν ο Ερρίκος άκουσε την είδηση για την εκπόρθηση της Κωνσταντινούπολης, έκλαψε γοερά. Οι Ευρωπαίοι είτε θα ανακάλυπταν ένα νέο τρόπο να ταξιδεύουν στην Ασία, είτε θα άφηναν το εμπόριο να σβήσει με καταστροφικές συνέπειες. Έτσι σβήνουν κράτη και λαοί.

Η ανάγκη, τελικά, έθεσε επιτακτικά το ζήτημα στους πρίγκιπες. Το σημείο «χωρίς επιστροφή» έπρεπε να ξεπεραστεί με κάποιο τρόπο και οι καραβέλες έπρεπε, όχι μόνο να πάνε στις Ινδίες, αλλά και να επιστρέψουν.

Η τολμηρή επιλογή του Ερρίκου να στείλει τα σκάφη του νοτιότερα του ακρωτηρίου Bojador θα μπορούσε να ήταν καταστροφική, αν δεν προϋπήρχε η διάθεση να δοκιμαστούν νέα «κόλπα» στη ναυσιπλοΐα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι Πορτογάλοι ψαράδες είχαν μάθει να χειρίζονται το λατίνι από τους Άραβες και οι θαλασσοπόροι το πήραν από τους ψαράδες.

Πάντοτε, όταν οι περιστάσεις αλλάζουν, οι επιλογές μειώνονται. Καθώς ο οθωμανικός παράγοντας έκλεινε τις πόρτες προς την ανατολή, ο Ερρίκος είχε αντιληφθεί πως ο Μωάμεθ (ας πούμε ο Πορθητής) δεν επρόκειτο να πάει στο βουνό. Έτσι, επέλεξε να πάρει το βουνό στον Μωάμεθ.

Την περασμένη εβδομάδα, ο υπουργός Οικονομικών κατέθεσε στη Βουλή την πρόταση προϋπολογισμού για το 2011. Ο προϋπολογισμός είναι κάπως νοικοκυρεμένος, αλλά για ακόμα μια φορά αποφεύχθηκαν οι τομές και οι μεταρρυθμίσεις. Ακόμα, έλειπαν και μικρές αλλαγές που θα ήταν σχετικά εύκολες. Μειώθηκε, για παράδειγμα, ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων στην κεντρική κυβέρνηση, αλλά δεν έγινε και αντίστοιχη κίνηση όσον αφορά στους ημικρατικούς οργανισμούς ή χώρους όπως τα κρατικά πανεπιστήμια και η δημόσια ραδιοτηλεόραση.

Ερωτηθείς για τα μέτρα που ακόμα χρειάζονται για να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί για το δημοσιονομικό έλλειμμα, ο κ. Σταυράκης απάντησε πως δεν είναι ανάγκη «να ανακαλύψουμε τον τροχό». Η ιστορία της ναυσιπλοΐας δείχνει προς το ίδιο συμπέρασμα: Μια μικρή προσαρμογή, βασισμένη σε υπάρχουσα τεχνολογία, άλλαξε την πορεία της Ιστορίας.

Σήμερα βλέπουμε πολλές εισηγήσεις για την εξυγίανση της οικονομίας. Μάλιστα, σε γενικές γραμμές, παρατηρείται σημαντικό κοινό έδαφος μεταξύ Υπουργείου Οικονομικών, ΔΗΚΟ, ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ – βελτίωση (όχι κατάργηση) της ΑΤΑ υπέρ των χαμηλών κλιμάκων, αναπροσαρμογή των κλιμάκων εισδοχής στο Δημόσιο, κάποιες προσωρινές αλλαγές στις προσαυξήσεις και προσωρινή φορολόγηση των στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών βρίσκουν τους πάντες σύμφωνους.

Ακόμα, όλοι συμφωνούν πως θα πρέπει να αρχίσει επιτέλους πραγματικός (και διαφανής) διάλογος σχετικά με το συνταξιοδοτικό του Δημοσίου, το οποίο αποτελεί καταδίκη για τις επόμενες γενιές, καθώς και αλλαγή στο σύστημα αξιολόγησης. Αυτές οι αλλαγές θα απαιτήσουν περισσότερη σκέψη από την εισαγωγή των λατινιών στις καραβέλες, αλλά παρόμοιες αλλαγές έχουν γίνει και αλλού.

Πάνω από όλα, αυτό που φαίνεται να λείπει είναι η πολιτική τόλμη για να γίνουν οι κινήσεις, την ώρα που οι επιλογές μας μειώνονται επικίνδυνα. Η οικονομική κρίση και το σπάσιμο της φούσκας των ακινήτων έφεραν στο προσκήνιο τις δημοσιονομικές ανισορροπίες που μέχρι σήμερα δεν ήταν ανυπόφορες. Ωστόσο, η δίοδος του Δημοσίου είναι πλέον κλειστή και αν δεν αναζητήσουμε νέες πορείες, τότε η εναλλακτική επιλογή θα είναι φοβερή.