«Αυτό που υποτίθεται ότι πρέπει να συμβεί όταν μια κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα για την οικονομία», έγραψε πρόσφατα ο Πολ Κρούγκμαν, είναι να ηρεμήσει η αγορά. Όταν λαμβάνονται μέτρα, πρώτον, πρέπει να είναι ουσιαστικά και αρκούντως εκτενή για να πειστεί η οικονομία πως δεν έπονται νέες κινήσεις. Δεύτερον, «πρέπει αμέσως να σταλεί το μήνυμα πως όλα είναι υπό έλεγχο». Αλλιώς, το μόνο που θα επιτευχθεί θα είναι η αποκρυστάλλωση των αμφιβολιών για την οικονομία.

Ο Κρούγκμαν αναφερόταν στην κρίση του Μεξικού το 1994 και στην υποτίμηση του πέσο, η οποία αντί να στείλει το μήνυμα στους επενδυτές πως «το πάρτι τελείωσε», απλά διαμήνυσε στους κερδοσκόπους πως «το πάρτι τώρα αρχίζει». Η «κρίση της τεκίλας», όπως έμεινε γνωστή, δεν μπορούσε να ελεγχθεί, διότι οι κινήσεις που έλαβε η κυβέρνηση του Μεξικού ήταν σπασμωδικές και η κυβέρνηση δεν έδειξε την απαιτούμενη αποφασιστικότητα.

Η ουσία των σχολίων του Πολ Κρούγκμαν είναι η ίδια με τη δήλωση που ο υπουργός Οικονομικών επαναλαμβάνει συχνά: Η οικονομία είναι θέμα προσδοκιών. Όταν λαμβάνουν αποφάσεις οι επιχειρήσεις – τι, πόσα και πού να επενδύσουν, αν θα δανειστούν και πώς, αν θα επεκταθούν, αν θα κάνουν προσλήψεις κ.ο.κ. – τις λαμβάνουν με βάση τις προσδοκίες που έχουν για το μέλλον: Πώς θα κινηθεί η ζήτηση των προϊόντων και υπηρεσιών τους, πόσο θα στοιχίζει η παραγωγή, πώς θα κινηθούν τα επιτόκια. Γι’ αυτό τον λόγο είναι και εξαιρετικά σημαντικό να δίνεται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις μια αίσθηση σταθερότητας που να εμπνέει ασφάλεια πως νέα δεδομένα δεν θα προκύψουν από το πουθενά.

Την περασμένη εβδομάδα, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την αύξηση των φορολογικών συντελεστών στα ακίνητα και τον εταιρικό φόρο. Όσον αφορά στα ακίνητα, δεν μπορεί να γίνει ασφαλής εκτίμηση, ούτε για το ύψος των εσόδων, ούτε για το πόσους αφορά, αλλά ούτε και σχετικά με την επίδραση του μέτρου στην οικονομία. Κι αυτό διότι η ίδια η κυβέρνηση επαναλαμβάνει συγκρουόμενες εκτιμήσεις και αναφέρεται σε μια σειρά από διαφορετικά κριτήρια. Κανένας δεν γνωρίζει πόση θα είναι η αύξηση ή πώς θα υλοποιηθεί. Όσον αφορά στον εταιρικό φόρο, όμως, οι πληροφορίες είναι πιο απτές και ασφαλείς και το μόνο σίγουρο είναι πως η αύξηση κατά μία εκατοστιαία μονάδα δεν πρόκειται να αποτελέσει αβάστακτο βάρος για τις επιχειρήσεις, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις.

Δυστυχώς, η απόφαση της κυβέρνησης σήμερα συζητείται με βάση το πόσοι και πόσα θα πληρώνουν. Μπορεί να πει κανείς πως αυτή η συζήτηση είναι δευτερεύουσας σημασίας και πως δεν αναφέρεται στην ουσία του ζητήματος που προκύπτει. Ο κίνδυνος δεν είναι ο αυξημένος συντελεστής από το 10% στο 11%, ο οποίος εξακολουθεί, εξάλλου, να είναι ανάμεσα στους πιο χαμηλούς διεθνώς.

Το ζήτημα που τίθεται είναι πως στην αγορά ενισχύεται περαιτέρω η ίδια ζαλάδα που είχε προκαλέσει και η «τεκίλα» του Μεξικού, διότι δόθηκε η εντύπωση πως κανένας δεν έχει τον έλεγχο. Η κυβέρνηση έχει κατά καιρούς εξαγγείλει σειρά μέτρων. Ωστόσο, ενώ ανακοινώνονται ως αποφάσεις της κυβέρνησης, στη συνέχεια τυγχάνουν ουσιαστικών αλλαγών και λαμβάνουν μια εντελώς νέα μορφή: μέτρα-Πρωτέας, τα οποία δεν τροποποιούνται απλά, αλλά πολλές φορές αλλάζει η όλη λογική και βάση τους. Αυτό συνέβη με τον φόρο ακινήτων, όπου η κυβέρνηση αρχικά επέμενε πως επιθυμεί να αναθεωρήσει την αξία της γης για να «αφαιρεθεί η στρέβλωση», αλλά τελικά άλλαξε τον συντελεστή.

Μέσα στη γενικότερη αυτή εικόνα, η απόφαση για τον εταιρικό φόρο δημιουργεί νέες ανησυχίες. Πρώτον, διότι μέχρι και τρεις εργάσιμες μέρες πριν να λάβει τη σχετική απόφαση το Υπουργικό, το Υπουργείο Οικονομικών τόνιζε πως η σκέψη για τον εταιρικό φόρο είναι απλά και μόνο μία απλή πρόταση κόμματος. Η βιασύνη με την οποία λήφθηκε η απόφαση, προφανώς χωρίς εμπλοκή του αρμόδιου υπουργείου, θέτει το ερώτημα πώς λαμβάνει αποφάσεις η κυβέρνηση και πόσο πρόχειρα το κάνει αυτό. Η σκέψη έγινε γνωστή όταν ο κ. Λαμάρης δήλωσε πως πρέπει οι τράπεζες να φορολογούνται για τα υπερκέρδη τους, και μετά από εφτά μέρες η πρόταση αυτή μετατράπηκε σε ολοκληρωμένο σχέδιο για εταιρικό φόρο. Το πρόβλημα δεν είναι το ύψος του φόρου, αλλά η προχειρότητά του.

Απρόσεκτες είναι επίσης και οι σχετικές δηλώσεις από στελέχη του κυβερνώντος κόμματος. Όταν λέγεται πως «φορολογείται ο πλούτος», αλλά ο φόρος αφορά τη ράφταινα όσο και τον τραπεζίτη, τότε δίνεται η εντύπωση πως η κυβέρνηση θεωρεί κακό το κέρδος του επιχειρηματία. Και πίσω από τη λέξη «επιχειρηματίας» κρύβονται μικρές επιχειρήσεις που μετά βίας τα βγάζουν πέρα. Η εντύπωση – η οποία μπορεί να είναι και λανθασμένη – είναι πως η κυβέρνηση θα λάβει και άλλα μέτρα κατά των «επιχειρηματιών», που αν δεν έκαναν κέρδη, θα είχαν κλείσει. Ο καφετζής μου φοβάται.

Αν η κυβέρνηση προχωρούσε ακόμα και σε υψηλότερες αυξήσεις σε φορολογίες, αλλά απέφευγε το «φαινόμενο της τεκίλας», αυτό θα ήταν προτιμότερο. Πέρα από τις μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα για την ανάπτυξη, τα οποία ακόμα περιμένει η οικονομία και οι άνεργοι, πρώτος στόχος πρέπει να είναι ακριβώς αυτός: να εμπεδωθεί ένα αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης και να σταλεί, με κάθε μέσο, το μήνυμα πως η κυβέρνηση έχει τον έλεγχο.