Σε μια διάσημη ολλανδική γκραβούρα του 1720, παρουσιάζεται ένα από τα στελέχη της γαλλικής Δυτικής Εταιρείας (Compagnie de l’Occident) καθισμένος πάνω σε μια εξέδρα, με κατεβασμένο το παντελόνι και ανοικτό το στόμα. Μπροστά του στέκονται δύο άντρες, οι οποίοι ρίχνουν φρούτα από το Αμάλθειο Κέρας μέσα στο στόμα του. Πίσω του, κάτω από τα γυμνά του οπίσθια, επενδυτές «παραλαμβάνουν» τις εξερχόμενες μετοχές.

Η εταιρεία έκτισε, εν ονόματι του Γάλλου αντιβασιλέα, τη Νέα Ορλεάνη στην περιοχή της Λουιζιάνα. Πίσω όμως από την εικόνα ευρωστίας, υπήρχαν και προβλήματα. Εκτός από τις «περίεργες» σχέσεις της με τα βασιλικά μονοπώλια, το κρατικό χρέος, τη συλλογή φόρων και την έκδοση χρήματος, η Δυτική Εταιρεία βασίστηκε στην πανέμορφη αλλά επίπλαστη εικόνα της Λουιζιάνα που δόθηκε στους ενδιαφερόμενους. Από τις μερικές χιλιάδες αποίκων που έφτασαν στην περιοχή, το 80% αυτών έχασαν τη ζωή τους μέσα στον πρώτο χρόνο της εγκατάστασής τους, χτυπημένοι από τα έντομα, τη ζέστη και τις ασθένειες των ελών της Λουιζιάνα.

Ο νόμος του Μέρφι λέει πως, όταν κάτι ακούγεται υπερβολικά καλό για να είναι αληθινό, τότε μάλλον είναι… υπερβολικά καλό για να είναι αληθινό.

Μετά την ανακοίνωση της κυβέρνησης για το deal με το Κατάρ στην είσοδο της Λευκωσίας, ξεφύτρωσαν ως διά μαγείας κι άλλες μακέτες, μεγαλεπήβολα σχέδια, πρότζεκτ και ένα νέο είδος κτηρίου: η πρωτάκουστη κατηγορία του «μίνι ουρανοξύστη». Το γεγονός ότι η μακέτα που παρουσιάστηκε πανηγυρικά στο Προεδρικό Μέγαρο αποτελούσε απλά και μόνο παραπλανητικό κόλπο για «τόνωση της ψυχολογίας» για το deal, δεν φαίνεται να λειτούργησε ως προειδοποίηση για την αξία αυτών των αναπτύξεων.

Το κόστος των αναπτύξεων που ξεφύτρωσαν – μαρίνες, πύργοι σε Λεμεσό και Λευκωσία, γιγάντιες ενιαίες αναπτύξεις σε Λακατάμια και Έγκωμη, το πρότζεκτ του Κατάρ κ.ο.κ. – ανέρχεται συνολικά σε 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Συντηρητικά, το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 13,5% του ΑΕΠ της Κύπρου, ένα ποσοστό εξωπραγματικό, το οποίο ουδείς συνετός άνθρωπος δεν μπορεί να αναμένει πως θα υλοποιηθεί τελικά. Ήδη, βλέπουμε τα πρώτα κρούσματα, με εταιρεία να αποφεύγει σημαντικές επενδύσεις σε μία παραλιακή πόλη, διότι ήδη ανέλαβε μεγαλεπήβολα σχέδια σε άλλη.

Τα ερωτήματα είναι απλά: Πρώτον, από πού θα χρηματοδοτηθεί ένα τέτοιο ποσό στην κυπριακή αγορά; Ακόμα κι αν τα δάνεια για την ανάπτυξη του Κατάρ προέλθουν από το Εμιράτο, θα πρέπει να αναζητηθούν μυθικά ποσά για να ολοκληρωθούν αυτές οι αναπτύξεις. Δεύτερον, από πού θα βρεθεί η ζήτηση για αυτά τα πρότζεκτ; Στις τιμές και την πολυτέλεια που διαφημίζεται, θα χρειαστεί να εξευρεθούν κονδύλια μεγαλύτερα των τριών δισ. της ανάπτυξης για χρηματοδότηση των αγοραστών.

Η εναλλακτική λύση, η μείωση των τιμών, μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική για τις επενδύσεις, όπως συμβαίνει ήδη στο Κατάρ. Φυσικά, εκτός από τις όμορφες μακέτες και τα σχέδια, κυκλοφορούν στην αγορά και φήμες για αγοραστές που έχουν «ήδη δείξει ενδιαφέρον»: David Beckham, Ashley Cole, Madonna και άλλοι τραγουδιστές.

Όλα δείχνουν πως βρισκόμαστε, παρά την οικονομική ύφεση, στα αρχικά στάδια μιας περίεργης φούσκας. Η διαδικασία είναι γνωστή: Πρώτα, σημειώνεται «μετατόπιση», όταν οι επενδυτές «ανακαλύπτουν» νέους τρόπους για εξασφάλιση κερδών. Στη συνέχεια, και με τις πρώτες μακέτες, μπαίνει η αγορά στο δεύτερο στάδιο, εκείνο της ευφορίας, όπου άπαντες επιχειρούν να εξασφαλίσουν μέρος των κερδών.

Η ευφορία οδηγεί στο τρίτο στάδιο, εκείνο της μανίας. Ωστόσο, όταν οι επενδυτές συνειδητοποιήσουν πως οι εκτιμήσεις είναι εξωπραγματικές, αρχίζει η φάση της καταπόνησης (distress) και οι πρώτες απώλειες. Η πέμπτη φάση, του πανικού, βρίσκει τους επενδυτές να εγκαταλείπουν τις επενδύσεις τους μαζικά, κατευθυνόμενοι από την ίδια «ψυχολογία της αγέλης» που τους είχε οδηγήσει αρχικά στη μανιακή έκθεση σε ρίσκα.

Τέλος, η τελευταία φάση, η «αποστροφή», χαρακτηρίζεται από πάγωμα των επενδύσεων και δραματική μείωση της δραστηριότητας.

Οι επιχειρήσεις προχωρούν με αρχικές διαδικασίες, ακόμα και προκαταρκτικές εργασίες. Αντιλαμβάνονται πως τα έργα που θα ολοκληρωθούν δεν μπορούν να είναι πολλά, αφού δεν αρκεί ούτε η διαθέσιμη χρηματοδότηση ούτε η υπάρχουσα ζήτηση. Τα πρότζεκτ αυτά είναι, επομένως, μία «κούρσα» για ολοκλήρωση των έργων, με τους πρώτους να έχουν ελπίδες κερδοφορίας και τους καθυστερημένους να κινδυνεύουν να μετατραπούν σε στατιστική επισφαλειών.

Φυσικά, στην Κύπρο ο τομέας των ακινήτων έχει ακολουθήσει μια παράξενη πορεία, με ένα απότομο πάγωμα της αγοράς μετά την πρώτη μανία. Στην περίπτωση των μεγάλων πρότζεκτ, ωστόσο, είναι ξεκάθαρο πως η κυπριακή αγορά βρίσκεται σήμερα στο στάδιο της ευφορίας, αν και μαζική είσοδος μεγάλου αριθμού επενδυτών δεν αναμένεται, πέρα από τους «μεγάλους» επιχειρηματίες.

Σημαντικό μέρος της εκκολαπτόμενης φούσκας είναι πως οι επενδυτές αυτοί αναλαμβάνουν ένα ρίσκο το οποίο δεν φαίνεται στους βασικούς τους υπολογισμούς: το ρίσκο των κανονισμών και των ρυθμίσεων. Πολλοί «ποντάρουν» σε χαλαρώσεις, εξαιρέσεις, ειδικούς συντελεστές δόμησης και διάφορα κίνητρα. Κάποιοι έχουν εκπονήσει ακόμα και περιβαλλοντικές μελέτες, ενώ άλλοι σχεδιάζουν μαζικό αφανισμό δέντρων, όπως στην Έγκωμη. Όσο αυτό το ρίσκο της επένδυσης αποτελεί ερωτηματικό, θα δημιουργούνται προβλήματα.

Παρατηρούνται ήδη καθυστερήσεις, συνεχείς συζητήσεις με αρμόδιους φορείς και αλλαγές σχεδίων και σχεδιασμών. Εάν υπάρχει έστω και μια ελπίδα αυτές οι εξελίξεις, αντί για φούσκα, να μετατραπούν σε ανάπτυξη ενός νέου κλάδου για την οικονομία, θα πρέπει αυτά τα προβλήματα να λυθούν, αφού η αβεβαιότητα ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης αυτών των πρότζεκτ από την πολιτεία φαίνεται πως επιταχύνει την «κούρσα».

Το νέο Αμάλθειο Κέρας έχει βρεθεί. Τώρα, τι θα βγει από πίσω, ακόμα δεν γνωρίζουμε.