Με τις λαϊκές εξεγέρσεις του 1989 και την πτώση του κομμουνισμού, τα κομμουνιστικά κόμματα παγκοσμίως δεν γνώριζαν πώς να αντιδράσουν, αφού κατέρρευσε μια ιδεολογία που άγγιζε τα όρια της θρησκείας. Στην ελεύθερη Ευρώπη, τα κομμουνιστικά κόμματα, που ήταν ουσιαστικά φορείς διαμαρτυρίας, βρέθηκαν μπροστά στο χάος της πλήρους κατάρρευσης του υποδείγματός τους και της απόδειξης πως η κοσμοθεωρία τους ήταν, τελικά, ένα παρωχημένο όχημα αντίδρασης αντί προόδου. Στη Γαλλία, οι κομμουνιστές επιχείρησαν να επιβιώσουν με τη στρατηγική της «la mutation», αλλά ποτέ δεν μπόρεσαν να μπουν ξανά στο κυρίως ρεύμα. Στη Γερμανία, η σοσιαλδημοκρατία απορρόφησε τα απομεινάρια των ψηφοφόρων της πρώην Αριστεράς. Στην Ιταλία, το κομμουνιστικό κόμμα ακολούθησε μια πολιτική «εθελούσιας ευθανασίας», με τον ηγέτη του κόμματος να ανακοινώνει στους πιστούς πως ήρθε το τέλος του κομμουνισμού, ενώ αυτοί ανέμεναν να ανακοινώσει μια στρατηγική επιβίωσης. Στην Ελλάδα, ο κομμουνισμός, φορτωμένος με την ιστορία του διωγμού του, παρέμεινε ένα όχημα διαμαρτυρίας, απευθυνόμενο στο αίσθημα απαξίωσης του γενικού συστήματος και βαθιά εγκλωβισμένο σε μια «ριζοσπαστική» αντίληψη που δεν του επιτρέπει να βγει από το περιθώριο. Τα πλείστα κομμουνιστικά κόμματα εξακολουθούν να επιμένουν πως αντιτίθενται στον καπιταλισμό διότι έχει εγγενείς αντιφάσεις που θα τον φέρουν σε ένα διαλεκτικό τέλος, αλλά πλέον δεν αναφέρουν τι μπορεί να τον αντικαταστήσει. Φυσικά, ο Μαρξ ανέλυε τον βικτωριανό καπιταλισμό και όχι τον σημερινό, και μάλιστα συντηρούμενος από τα κέρδη του βιομήχανου φίλου του, Ένγκελς, αλλά αυτό δεν έχει ακόμα απαντηθεί.

Στην Κύπρο, ο κομμουνισμός αντέδρασε με έναν τρόπο πολύ πιο ώριμο και πιο προσεκτικό. Μπορεί οι αριστεροί ηγέτες να μιλούν ακόμα για ταξική πάλη και να συνεδριάζουν υπό το βλέμμα του Λένιν, αλλά όλοι οδηγούν ακριβά αυτοκίνητα και οι πιο νέοι φορούν designer ρούχα. Κατ’ ιδίαν, η ηγεσία παραδέχεται πως δεν πιστεύει στο λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί. Ωστόσο, το ΑΚΕΛ δέχθηκε την κατάρρευση του κομμουνισμού με τη δική του πολιτική της mutation. Σήμερα, το ΑΚΕΛ δηλώνει πως ο κομμουνισμός δεν είχε εφαρμοστεί ποτέ και πως η Σοβιετική Ένωση δεν ήταν «μαρξιστική», αποκρούοντας έτσι ένα βασικό πρόβλημα της ιδεολογίας του. Ταυτόχρονα, έχει εγκαταλείψει και τα τελευταία κατάλοιπα του τροτσκισμού, δηλώνοντας πως «σοσιαλισμός και καπιταλισμός δεν υπάρχουν στο κενό, αλλά αποτελούν δύο διαφορετικά συστατικά μέρη ενός ενιαίου κόσμου». Φυσικά, δεν μπορεί η Σοβιετική Ένωση να απορριφθεί ως ένα παραπλανητικό παραμύθι χωρίς το κόμμα να δηλώσει μετάνοια για τις δικές του σχέσεις με αυτήν. Ακόμα, αν και πράγματι η Σοβιετική Ένωση δεν ήταν ποτέ μαρξιστική, ήταν ωστόσο λενινιστική, και ο λενινισμός δεν έχει απορριφθεί ποτέ από το ΑΚΕΛ.

Το κυπριακό κόμμα της Αριστεράς, όμως, έχει επιδείξει απίστευτη αντοχή και, παρά τις ασυμβίβαστες εγγενείς του αντιφάσεις, δεν μετατράπηκε ποτέ σε περιθωριακό διαδηλωτικό κίνημα, όπως συνέβηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αντίθετα, δέχτηκε την πραγματικότητα, συμμετείχε στην κυβέρνηση παρά τις καταβολές του και παρέμεινε πάντοτε μια πολιτική δύναμη με ουσία και κεντρικό ρόλο στην πολιτική ζωή του τόπου.

Πέρα, όμως, από την απίστευτη ιστορία επιβίωσης και την αναγνώριση των πραγματικοτήτων, το ΑΚΕΛ καλείται σήμερα να ενηλικιωθεί. Το αντίθετο του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς δεν είναι ο παράδεισος της ισότητας, αλλά η επικάλυψη της κοινωνίας με μαζική φτώχεια και μιζέρια. Η αντίδραση του κόμματος της Αριστεράς στην οικονομική κρίση δεν μπορεί να περιορίζεται σε δηλώσεις περί καπιταλιστών: Όσοι πιστεύουν πως η ελεύθερη αγορά είναι το πιο ισχυρό μας εργαλείο για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού, δεν συνωμοτούν κατά των μισθωτών.

Σε λίγες μέρες, η κυβέρνηση θα ανακοινώσει τα δικά της μέτρα για αντιμετώπιση της κρίσης. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου ο αριστερίζων πρωθυπουργός πρέπει πρώτα να σώσει τον ασθενή από την ανακοπή και μετά να ανησυχήσει για τη θεραπεία, στην Κύπρο η τόνωση της ανάπτυξης είναι σχεδόν εξίσου σημαντική με την άρση των δημοσιονομικών πιέσεων.

Το ΑΚΕΛ αναγνωρίζει επίσημα (στην ιστοσελίδα του) την ύπαρξη και «μεσαίων» (καλά αμειβομένων) μισθωτών. Έτσι, καταρρίπτεται ο μύθος πως οι «μισθωτοί» είναι πάντοτε ανίσχυροι εργαζόμενοι υπό εκμετάλλευση. Ωστόσο, από τις αναφορές του ΑΚΕΛ λείπει μια βασική τάξη, η οποία είναι η καρδιά της απασχόλησης, της προόδου και του κοινωνικού ιστού της Κύπρου: αυτή του καπιταλιστή. Η έννοια του καπιταλιστή – εκείνου που χρησιμοποιεί ό,τι κεφάλαιο μπορεί ως μέσο παραγωγής – δεν αναφέρεται σε εκείνους τους πρώην μικροαστούς déclassés που συστηματικά δίωξε ο Λένιν, ούτε στους αγρότες που είχαν την αγένεια να πωλούν στην αγορά το προϊόν τους. Όπως χρησιμοποιείται ο όρος, τόσο από την Κεντροδεξιά, όσο και από την Ε.Ε., αναφέρεται στους μικρούς: στον σουβλιτζή, τον περιπτερά, τον μικρό καταστηματάρχη, τον μηχανικό αυτοκινήτων, τον ράφτη. Το γεγονός ότι αυτοί αποτελούν τον πυρήνα του καπιταλισμού μας, θα έπρεπε να καθιστά την Αριστερά όμορη της Κεντροδεξιάς και όχι αντίπαλό της. Γι’ αυτούς ακριβώς τους καπιταλιστές πέρασε την περασμένη εβδομάδα Οδηγία το Ευρωκοινοβούλιο, παρά την καταψήφισή της από τη μικρή δύναμη της Αριστεράς.

Φυσικά, όλα δείχνουν πως το ΑΚΕΛ μετατρέπεται σιγά-σιγά σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, κάτι που είναι και φυσιολογικό και αναπόφευκτο. Ο Πρόεδρος, με πρόσφατες δηλώσεις του, έχει δώσει την εντύπωση πως αναγνωρίζει την ύπαρξη αυτών των σημαντικότατων στρωμάτων στον λαό, αλλά και την ελπίδα πως θα βοηθήσει αυτούς τους «καπιταλιστές» να σταθούν στα πόδια τους. Πολλά δείχνουν πως ίσως να κάνει τη στροφή, και αντί να βάζει το κράτος πάνω από τον πολίτη, να βάλει τον πολίτη πάνω από το κράτος. Αν το κάνει αυτό, τότε η Αριστερά θα έχει και επίσημα ενηλικιωθεί στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Κι αυτό θα ήταν καλό για όλους μας.