ΣΗΜΕΙΩΣΗ: το παρόν κείμενο γράφτηκε για την έκδοση Μαρτίου του περιοδικού «ΜΑΝ» και με αφορμή την εκδήλωση «Johnnie Walker MAN of the Year Awards» που έγινε την Δευτέρα, 1η Μαρτίου 2010:

Σε ένα έτος όπου η οικονομία κατέρρευσε σε slow motion, με τους υπεύθυνους να παρακολουθούν, όπου εγκληματικά άρρωστοι αποφάσισαν να συλήσουν το μνήμα ενός πρώην προέδρου και όπου οι ελπίδες για λύση του Κυπριακού σιγά-σιγά μετατράπηκαν σε άγχος για την εκλογή Έρογλου, η αναγνώριση των πιο αξιόλογων ανθρώπων μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά στην απελπισία μας. Λίγες εβδομάδες μετά τον φόνο του Άντη Χατζηκωστή, η οποία προκάλεσε ανασφάλεια άγχος και αποτροπιασμό, η ώρα αυτή πρέπει να λειτουργεί ως τονωτικό.
Η ανάγνωση των υποψηφιοτήτων για τα βραβεία του MAN είναι, γι αυτό τον λόγο, απολαυστική. Αντιλαμβάνεται κανείς πως, πράγματι, η κυπριακή κοινωνία παράγει αξιόλογους ανθρώπους (αν και λείπουν, για προφανείς λόγους –«MAN»- οι γυναίκες από τα βραβεία). Επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι και επιστήμονες στην λίστα δεν είναι απλά οι «καλύτεροι του έτους», αλλά κάτι πιο φρέσκο ακόμα: πολλοί από αυτούς έχουν καινοτομήσει και έχουν επηρεάσει την κοινωνία προς το καλύτερο.
Με νέες προσεγγίσεις και αντιλήψεις, με νέα προϊόντα ή ακόμα και τάσεις, οι υποψήφιοι αποτελούν μια νότα φρεσκάδας που αντιπαρέρχεται στα στεγανά της κοινωνίας. Εξίσου σημαντικό είναι, επίσης και το γεγονός ότι τα τελευταία δύο χρόνια –για τα οποία ο γράφων έχει ιδία άποψη- η λίστα των υποψηφίων συμπεριλαμβάνει πολλούς νέους, ακόμα και σχετικά άγνωστους. Καταφέρνει, έτσι, να ξεπεράσει τις μπανάλ επαναλήψεις των ιδίων προσώπων που έχουν μετατραπεί σε γρανάζια του συστήματος. Οι δύο άνδρες της χρονιάς πέρσι και φέτος, (Τιμούρ Κετσπάγια και Λώρης Λοϊζίδης) είναι άνθρωποι πολύ γνωστοί στο ευρύ κοινό, οι οποίοι όμως έχουν πρωτοπορήσει, ο καθένας στο χώρο του. Το ίδιο και οι φετινοί νικητές για τον ηλεκτρονικό τύπο, που με μία νέα προσέγγιση μετέτρεψαν την offsite σε απαραίτητο εργαλείο πολλών επαγγελματιών, τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου.

Ωστόσο, κάτι λείπει. Στη λίστα των υποψηφίων δεν βρίσκει κανείς άτομα του πνεύματος. Μπορεί οι καλλιτέχνες, αλλά και οι επιστήμονες στη λίστα να παρήγαν νέο έργο και ιδέες, αλλά η Κύπρος, δυστυχώς, δεν φαίνεται να διαθέτει άτομα που να είναι αμιγώς πνευματικά.
Δεν υπάρχουν μεγάλοι σκεπτόμενοι “Men” στις λίστες, παρά το γεγονός ότι η ομάδα επιλογής (κι αυτό το γνωρίζει καλά ο γράφων) έχει προσπαθήσει πολύ να βρει κάποιους. Αν, δε, υπήρχε συγκεκριμένη κατηγορία «άνδρας του πνεύματος» μάλλον θα αναγκάζονταν, είτε να την αφήσουν κενή, είτε να την γεμίσουν με καλλιτέχνες.

Μια κοινωνία τόσο παραγωγική οφείλει να διερωτάται γιατί.

Διότι δεν πάσχει η Κύπρος από στειρότητα ταλέντων ή ικανών ανθρώπων. Στις άλλες κατηγορίες, υπάρχουν πολλά άτομα που πραγματικά εμπνέουν. Ακόμα, ο μύθος πως οι Κύπριοι μπορούν να διαπρέψουν μόνο στο εξωτερικό (ας πούμε Χατζηιωάννου) εύκολα καταρρίπτεται, αφού η λίστα του έτους αποτελείται σχεδόν εξολοκλήρου από άτομα που έχουν ανδρωθεί στην κυπριακή κοινωνία. Ακόμα και υποψήφιοι που δεν νίκησαν την κατηγορία τους, ξεχωρίζουν ως σκαπανείς στον χώρο τους.
Άρα κάτι συμβαίνει. Κάτι λείπει από την κοινωνία, η οποία δείχνει να είναι πολύ γόνιμη για πολλών ειδών ταλέντα, όχι όμως και για την ανάπτυξη νέων Ιδεών. Στην προκειμένη, μάλιστα, ένας καλλιτέχνης (ηθοποιός) αναδείχθηκε άνδρας της χρονιάς, γεγονός που αντικατοπτρίζει και το φρέσκο ενδιαφέρον που δείχνει η κοινωνία για την τηλεόραση, αλλά και για τις τέχνες γενικότερα. Ακόμα, ο φετινός νικητής ενισχύει την εντύπωση ότι ακόμα και οι πιο κορεσμένοι χώροι της κοινωνίας, και εκείνοι με περιεχόμενο που είναι –σε γενικές γραμμές- φτωχό, μπορούν να αναδείξουν νέους ανθρώπους. Πέρα από αυτό, όμως, ξεκάθαρη είναι και η απουσία ανθρώπων «των ιδεών».
Γίνεται φανερό πως αυτό που πάσχει περισσότερο από όλα στην Κύπρο είναι ο χώρος της ακαδημίας. Ωστόσο, το ερευνητικό έργο, τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου δεν είναι πενιχρό: η κατηγορία των επιστημόνων ήταν «γεμάτη», ενώ και ο νικητής της κατηγορίας του έντυπου τύπου, νίκησε ως ερευνητής.

Το μόνο κενό που εντοπίζεται, σχετίζεται με τον χώρο των σκεπτόμενων, νέων ή μεγαλύτερων, οι οποίοι δεν έχουν καταφέρει να παράγουν ουσιαστικό νέο έργο τα τελευταία χρόνια. Και επειδή οι νέες ιδέες είναι απότοκο των ερευνητικών κοινοτήτων στις οποίες δρουν, το πρόβλημα εστιάζεται, τελικά, στα πανεπιστήμια, τα οποία είναι μεν ακόμα στο νηπιακό τους στάδιο, δεν δείχνουν όμως ικανά να ενηλικιωθούν. Αυτό είναι ιδιαίτερα φανερό στο τέλος ενός έτους όπου η αναιμική στήριξη στην έρευνα και τεχνολογία από το κράτος έχει υποβαθμιστεί ακόμα περισσότερο. Επιπλέον, η λογική που έχει υιοθετηθεί πως τα ιδιωτικά πανεπιστήμια πρέπει να λειτουργών όπως και τα δημόσια (χωρίς όμως τους ίδιους κρατικούς πόρους) μάλλον φαίνεται να συμπιέζει την παραγωγή τους.

Ακόμα χειρότερο είναι το γεγονός ότι το ερευνητικό έργο των πανεπιστημίων, οι εκδόσεις σε ακαδημαϊκά περιοδικά και η ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων και θεωριών, δεν προωθούνται στον τόπο μας. Την ίδια στιγμή, όμως, αποτελούν την κεντρική δράση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων σε εκείνες τις χώρες που παράγουν ιδέες.