Στον αντίποδα της μόνιμης φτώχειας, κοινωνικής αδικίας και καταπάτησης των δικαιωμάτων, που είναι αναπόσπαστο μέρος των κομμουνιστικών εγχειρημάτων, ο καπιταλισμός δημιουργεί ανθρώπινο πόνο μέσα από τις οικονομικές διορθώσεις. Ως ανθρώπινο δημιούργημα, η ελεύθερη οικονομία έχει ατέλειες και εάν αφεθούν αδιόρθωτες, τότε συσσωρεύονται και εκδηλώνονται ως κρίσεις. Άσχετα με τη ρητορική που ακούγεται, στα δύο πολιτεύματα άνθρωποι υποφέρουν: Και τα δύο αφήνουν χώρο για την ασυδοσία και την εκμετάλλευση.

Στον καπιταλισμό, όμως, οι οικονομικές κρίσεις δεν είναι μόνιμο φαινόμενο και επομένως, σε αντίθεση με τον κομμουνισμό, δεν είναι μόνιμος και ο ανθρώπινος πόνος που συνεπάγεται. Αντίθετα, οι κρίσεις αποτελούν ένα επώδυνο μέσο διόρθωσης των ανισορροπιών. Είτε αυτές οφείλονται στην ασυδοσία είτε στην αποτυχία των μηχανισμών τιμολόγησης (λόγω της αδιαφάνειας) είτε οφείλονται, ακόμα, σε εξωγενείς παραμέτρους (externalities) που δεν εισάγονται στον μηχανισμό του ανταγωνισμού, οι κρίσεις αποτελούν ευκαιρία για ανάκτηση της ισορροπίας στην οικονομία.

Στην Κύπρο η διεθνής κρίση έχει συρρικνώσει τη ζήτηση, αλλά ταυτόχρονα βγαίνουν στην επιφάνεια μία σειρά από ακόμα πιο σοβαρά προβλήματα. Αυτή είναι η δουλειά της κρίσης. Η ποιότητα του τουριστικού προϊόντος, η φούσκα των ακινήτων που ακολούθησε τη φούσκα του ΧΑΚ και προηγήθηκε της αναπτυσσόμενης φούσκας του λιανικού εμπορίου, καθώς και η γενική αποτυχία του ανταγωνισμού στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αποτελούν απτά παραδείγματα. Πάνω απ’ όλα, όμως, βγαίνει στην επιφάνεια το πρόβλημα του κρατικού μισθολογίου, το οποίο συνεχίζει να αυξάνεται κάθε χρόνο, χωρίς να βελτιώνεται – ούτε οριακά – η ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρει το Δημόσιο στον πολίτη.

Σήμερα, άπαντες σχεδόν συμφωνούν ότι το κόστος που καλείται η οικονομία να πληρώσει για το κρατικό μισθολόγιο και για τις συντάξεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αποτελεί βαρίδι στον λαιμό της κοινωνίας. Εκτός από το γεγονός ότι το κρατικό μισθολόγιο χαρακτηρίζεται από συνεχείς αυξήσεις που όλο και λιγότερο συνάδουν με την προσφορά του κράτους στην κοινωνία, οι συντάξεις του Δημοσίου προκαλούν και αβάστακτες δημοσιονομικές πιέσεις. Ακόμα, η κοινωνική ανισορροπία και αδικία που προκύπτει, γίνεται πλέον και δημόσια αποδεκτή. Την τελευταία εβδομάδα, πέρα από τον ΔΗΣΥ και το ΔΗΚΟ, ΟΕΒ και ΚΕΒΕ επανέλαβαν την κριτική περί κοινωνικής αδικίας που εξέφρασε προ μηνών το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ακόμα και υψηλά ιστάμενα στελέχη του ΑΚΕΛ και της κυβέρνησης παραδέχονται – κατ’ ιδίαν – πως η ανισότητα τους ανησυχεί.

Οι οικονομικές κρίσεις, όμως, δεν βγάζουν απλά τα προβλήματα στην επιφάνεια, αλλά διορθώνουν τις ανισορροπίες. Μάλιστα, ο μεγάλος οικονομολόγος Joseph Schumpeter σχολίασε ότι, εάν μία ανάκαμψη προκύψει με τρόπο επίπλαστο, λόγω μέτρων τόνωσης της οικονομίας και μόνο, θα «αφήσει μέρος της δουλειάς της ύφεσης ανεκπλήρωτο». Αυτό μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό, διότι μια τέτοια ανάκαμψη «προσθέτει σε ένα αχώνευτο απομεινάρι της κακής προσαρμογής (maladjustment) μια νέα, δική της ανισορροπία που θα πρέπει επίσης να ρευστοποιηθεί. Στρώνεται, έτσι, ο δρόμος για μια νέα (χειρότερη) κρίση».

Με άλλα λόγια, μία ανάκαμψη, χωρίς διαρθρωτικές αλλαγές που να μπορούν να «χωνέψουν» τα υφιστάμενα προβλήματα, απλά εξασφαλίζει ότι μια νέα, χειρότερη κρίση θα επέλθει στο μέλλον.

Φυσικά ο Schumpeter πίστευε ότι ο δρόμος της οικονομίας είναι προδιαγεγραμμένος, διαπράττοντας έτσι το λάθος που μόνο οι ιδιοφυΐες του βεληνεκούς του Marx ή του Ricardo μπορούν να διαπράξουν. Ο Krugman, μάλιστα, τον αποκάλεσε «φαταλιστή». Ωστόσο, η εξήγηση του Schumpeter για την κυκλική διακύμανση της οικονομίας και τον ρόλο που έχουν να διαδραματίσουν οι κρίσεις ως μέσο προσαρμογής και ανάκαμψης, πρέπει να αποτελέσει μάθημα και για την Κύπρο.

Καθώς διαφαίνεται ότι η κρίση δεν θα αφήσει την Κύπρο «αλώβητη», όπως αφελώς ειπώθηκε πριν από έναν χρόνο, αναπτύσσεται σιγά-σιγά πολιτική συναίνεση για σοβαρές αλλαγές στην αρχιτεκτονική της οικονομίας μας. Η κοινωνία άρχισε να απαιτεί, πλέον, βιώσιμες λύσεις, αντί για βιαστικές επιδιορθώσεις που δεν υπόσχονται να αντέξουν μακροπρόθεσμα. Ακόμα, τεχνοκράτες και πολιτικοί άρχισαν να εντοπίζουν το επόμενο σοβαρό πρόβλημα της δικής μας οικονομίας, που θα προέλθει από τις μακροοικονομικές αντιδράσεις στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, καθώς αυτή θα αρχίσει να κινείται προς την έξοδο από την κρίση (με σαφείς και γνωστές εξαιρέσεις, όπως την Ελλάδα).

Σε αυτό το πλαίσιο, κυβέρνηση και κόμματα έχουν μπροστά τους μία μοναδική ευκαιρία, ένα ραντεβού με την οικονομική ιστορία της Κύπρου, όπου θα μπορέσουν, εάν είναι τολμηροί, να αφήσουν μία χρυσή κληρονομιά και μια αξιοζήλευτη υστεροφημία, προχωρώντας με κινήσεις που θα θέτουν σε πράξη το αίτημα για «δομικές αλλαγές» που αναγκάστηκαν να αποδεχθούν. Το ίδιο ισχύει και για την ΠΑΣΥΔΥ, η οποία έχει επιδείξει μεγάλη υπευθυνότητα πριν από δύο χρόνια, όταν δέχθηκε τα αναγκαία εκείνα μέτρα που κατέστησαν δυνατή την ένταξη στην ΟΝΕ. Αρχής γενομένης από το κρατικό μισθολόγιο και το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων (όπου το «πραγματικό αποθεματικό» είναι μάλλον εικονικό), ας παρουσιαστούν στο ραντεβού τους με την ιστορία, στοχεύοντας να αποφύγουν μία επόμενη, βαθύτερη κρίση.