Πριν καν την εκδήλωση της κρίσης, ο Γάλλος Πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί, ζήτησε από τρία «ιερά τέρατα» των οικονομικών, τον Τζόζεφ Στίγκλιτζ, τον Αμάρτυα Σεν και τον Ζαν-Πωλ Φιτουσσί, να εξετάσουν πώς μπορεί να βελτιωθεί ο δείκτης του Ακάθαρτου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), για να καταγράφει και την κοινωνική πρόοδο. Όπως έχει σημειώσει και η Επιτροπή του Σαρκοζί στην έκθεσή της, το ΑΕΠ είναι συχνά παραπλανητικό. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ η αύξηση των δαπανών για την υγεία και την ασφάλεια (φυλακές, αστυνομία, συστήματα ασφαλείας) έχουν συμβάλει σημαντικά στην αύξηση του ΑΕΠ τα τελευταία τέσσερα χρόνια, αλλά δεν αντικατοπτρίζουν ουσιαστικά κέρδη για την κοινωνία. Στην έκθεσή της, η Επιτροπή αναφέρεται στα μποτιλιαρίσματα στους δρόμους, λέγοντας ότι μέσα από το κόστος που αυτά συνεπάγονται, λόγου χάριν μέσα από την αυξημένη κατανάλωση καυσίμων, συμβάλλουν στην αύξηση του ΑΕΠ, αλλά και στην επιδείνωση της ποιότητας ζωής ταυτόχρονα.

Η έκθεση, μέσα από αυτό το σκεπτικό, προχωρεί σε 12 προτάσεις για τη βελτίωση των δεικτών. Μεταξύ αυτών είναι και η μέτρηση της βιωσιμότητας των πόρων, τόσο όσον αφορά την περιβαλλοντική καταπόνηση όσο και την υπερχρέωση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Τονίζουν, ακόμα, και τρόπους μέτρησης της «δικαιοσύνης» στην κοινωνία.

Η έκθεση δόθηκε στη δημοσιότητα μόλις πέντε μέρες μετά την προκαταρκτική έγκριση του προϋπολογισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας για το 2010. Τα δύο κείμενα, αν και πολύ διαφορετικά στη φύση τους, αντικατοπτρίζουν και ουσιώδεις διαφορές προσέγγισης. Ο προϋπολογισμός της Κύπρου για το 2010 έχει δύο χαρακτηριστικά: Πρώτον, με βάση τις αρχικές ενδείξεις, καθιστά αναπόφευκτη την υποβολή συμπληρωματικών προϋπολογισμών μέσα στο 2010, αφού οι στόχοι δεν συνάδουν με τα ποσά που αφιερώνονται (ακόμα και εάν υπολογιστεί η μεταφορά πόρων από το 2009 στο 2010). Έτσι, δεν αντικατοπτρίζει τις πραγματικές συνθήκες στην κοινωνία και στην οικονομία. Δεύτερον, βασικός στόχος του προϋπολογισμού φαίνεται πως θα είναι η αποφυγή της επιτήρησης και όχι η ανάπτυξη της οικονομίας ή η βελτίωση των βιωμάτων των πολιτών. Ακόμα και οι «αυξημένες» παροχές δεν έχουν αρχίσει να λαμβάνουν στοχευμένο χαρακτήρα και «να αφορούν όσους έχουν πραγματικά ανάγκη», όπως σημείωσε και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Η μακροπρόθεσμη προοπτική, που είναι η βασικότερη αξία ενός προϋπολογισμού, μάλλον υστερεί, αφού προβλήματα που το ίδιο το Υπουργικό Συμβούλιο χαρακτηρίζει ως «διαρθρωτικά» αντιμετωπίζονται με προσωρινά και μη επαναλαμβανόμενα μέτρα.

Μέσα από το προκαταρκτικό κείμενο, διαφαίνεται ακόμα ότι πρόκειται για μία προσπάθεια «διαχείρισης» των οικονομικών του κράτους και όχι για υλοποίηση πολιτικής. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ανάμεσα στους κεντρικούς στόχους του κράτους είναι η «εξοικονόμηση» 285 εκατ. ευρώ, ούτως ώστε η Κύπρος να αποφύγει την επιτήρηση. Κανένα από τα μέσα εξοικονόμησης που έχουν ανακοινωθεί δεν έχει διαρθρωτικούς στόχους, με εξαίρεση μέτρα όπως το «κόψιμο» των τηλεφωνημάτων στο 11892 από τα κυβερνητικά τμήματα που δεν σχετίζονται με τα δομικά χαρακτηριστικά του Δημοσίου. Ακόμα, συνεχίζεται η παραπλάνηση ότι δεν θα αυξηθούν οι φόροι. Τα μέτρα «για πάταξη της φοροδιαφυγής» δεν αφορούν τη φοροδιαφυγή, αλλά τη φοροαπαλλαγή, που είναι και νόμιμη και θεμιτή και η μείωση της φοροαπαλλαγής ισοδυναμεί με νέα φορολογία που θα επιβαρύνει, μάλιστα, τις μικρές επιχειρήσεις και όσους αντλούν μικροεισοδήματα από άλλες εργασίες.

Για τα θέματα που είναι σημαντικά για την ποιότητα ζωής στην Κύπρο, όμως, δεν λέγονται πολλά. Πριν από μία εβδομάδα, αυτή η στήλη έγραψε πόσο καταθλιπτική ήταν η ομιλία Ομπάμα στο Κογκρέσο, διότι επεδείκνυε το όραμα που κατέχει η νέα ηγεσία των ΗΠΑ, σε αντίθεση με την απλή διαχειριστική λογική της δικής μας.

Δυστυχώς, οι προτάσεις του προϋπολογισμού εντείνουν την εντύπωση. Πάνω απ’ όλα ο προϋπολογισμός στερείται οράματος. Αντί η κρίση να θεωρηθεί άριστη ευκαιρία για αναδιάρθρωση των δομών που πάσχουν στην Κύπρο, αποφεύγονται όλα τα μέτρα που ενδεχομένως να προκαλέσουν αντιδράσεις. Για παράδειγμα, το «μορατόριουμ» προσλήψεων στο Δημόσιο δεν καλύπτει τις θέσεις που κενώνονται μέσω αφυπηρετήσεων ή άλλως πως. Το «μορατόριουμ» δεν θεωρήθηκε ευκαιρία για να επανεξεταστούν τα σχέδια υπηρεσίας, οι δομές των τμημάτων και ο τρόπος λειτουργίας ορισμένων, έστω, υπηρεσιών του Δημοσίου. Ακόμα, επιβεβαιώνονται οι φόβοι που είχαν εκφράσει επανειλημμένα, ότι η δημοσιονομική συγκυρία θα έχει ως πρώτο θύμα της το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο και κατ’ επέκταση τις μεταρρυθμίσεις ουσίας όπως το συνταξιοδοτικό, το ΓΕΣΥ, ένα «σχέδιο υγείας» για τη Δημόσια Υπηρεσία και την ενίσχυση της παραγωγικότητας.
Τα κεφάλια των οικονομικών δεν έλυσαν το πρόβλημα των μετρήσεων ούτε παρήγαγαν νέο δείκτη που να αντικαθιστά το ΑΕΠ. Ωστόσο, μέσα από τη μελέτη τους τόνισαν ότι, ανεξάρτητα από τους δείκτες, το σημαντικότερο στοιχείο σε μία οικονομία είναι το πώς οι πολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν τη ζωή των πολιτών. Η απόσταση μεταξύ της νοοτροπίας της «τριανδρίας» Στίγκλιτζ-Σεν-Φιτουσσί και της λογικής που διέπει την αρχική πρόταση του προϋπολογισμού του 2010 είναι χαώδης. Οι πρώτοι αναζητούν δείκτες και πολιτικές που να είναι ανθρωποκεντρικές και να άπτονται της ζωής των πολιτών. Η δεύτερη εστιάζεται δεικτολαγνικά στο έλλειμμα και ανησυχεί πάνω απ’ όλα για τα νούμερα.