«Τίποτα δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς θεσμούς», είπε κάποτε ο Jean Monnet, αναφερόμενος στην ανάγκη για ανάπτυξη θεσμικών οργάνων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η λογική της ρήσης του Monnet, είναι πως οι ad hoc διαδικασίες δεν είναι αξιόπιστες και δεν μπορούν να επαναληφτούν με σιγουριά σε βάθος χρόνου.  Η σημασία, όπως έχει διατυπώσει η πολιτική επιστήμη, είναι πως, μέσα από τους θεσμούς και τις σαφείς διαδικασίες, δημιουργείται ένα πλαίσιο που να οδηγεί σε προβλέψιμα αποτελέσματα. Με τη σειρά τους, αυτά δημιουργούν ένα πλαίσιο ασφάλειας στο οποίο οι πολιτικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες μπορούν να κάνουν σχέδια για το μέλλον («επενδύσεις»).

Η ανάγκη για προβλεψιμότητα των αποφάσεων, όμως, δεν συνεπάγεται και αποτροπή της καινοτομίας. Πρόσφατα, το Υπουργείο Συγκοινωνιών προχώρησε, μετά από «δημόσιο διάλογο» στην ανάπτυξη πιλοτικών μέτρων για το κυκλοφοριακό πρόβλημα, ιδίως στην πρωτεύουσα. Η απόφαση, που λήφθηκε μέσα από τους θεσμούς του κράτους, έχει σαφή στόχο και σκοπό, και αποτελεί, εκ πρώτης όψεως, την «εισαγωγή» στην Κύπρο μίας καινοτομίας που είναι διαδεδομένη ευρέως σε άλλες χώρες και ιδιαίτερα στην Ευρώπη.

Η λειτουργία των θεσμών, όμως, πρέπει να είναι σφαιρική και ολοκληρωμένη. Αφενός, ο «δημόσιος διάλογος» για το κυκλοφοριακό, ήταν υποτυπώδης. Η απάντηση από πολίτες σε ερωτηματολόγιο του υπουργείου, δεν μπορεί να κριθεί ως «διάλογος». Εκτός από το γεγονός ότι ο «διάλογος» διήρκησε δέκα μόνο μέρες (από τις οποίες οι τέσσερις ήταν αργίες), το ερωτηματολόγιο δεν μπορεί, με κανένα κριτήριο, να κριθεί ως σοβαρό. Με πέντε μόνο ερωτήσεις, οι οποίες, με τη διατύπωσή τους εκμαίευαν συγκεκριμένες απαντήσεις, το Υπουργείο δηλώνει ικανοποιημένο ότι διενέργησε «δημόσιο διάλογο».

Το Υπουργείο έθεσε ενώπιων των πολιτών, τρεις στόχους: περισσότερους δρόμους (προφανώς υπέργειους ή υπόγειους, αφού χώρος στις πόλεις δεν υπάρχει), «συμφιλίωση» με το κυκλοφοριακό πρόβλημα (δηλαδή, «δεχτείτε το»), ή τους στόχους του Υπουργείου, οι οποίοι παρουσιάζονται με ευγενή τρόπο και συντακτική ωραιοποίηση. Όσον αφορά το ίδιο το ερωτηματολόγιο, πιο άξια αναφοράς είναι η πρώτη ερώτηση: «Ποια μέθοδος πιστεύετε ότι θα μειώσει σε μεγαλύτερο βαθμό την κυκλοφοριακή συμφόρηση στην Κύπρο;» Οι επιλογές που προσφέρονται, με εξαίρεση την τελευταία, στην οποία ο πολίτης γράφει μια δική του «μέθοδο», είναι σαφώς σχεδιασμένες για να εκμαιεύσουν την επιλογή των λεωφορείων. Περισσότεροι δρόμοι, καλύτεροι δρόμοι ή αστυνόμευση, δεν μπορούν να μειώσουν την κυκλοφορία, ούτε να βοηθήσουν να περνά ο πολίτης τα φώτα τροχαίας πιο γρήγορα.

Παρόλα αυτά, το υπουργείο αποκαλεί το ερωτηματολόγιο «Πράσινη Βίβλο» και θεωρεί πως η εν λόγω κίνηση, βρίσκεται εντός των πλαισίων της πρακτικής των «Πρασίνων Βίβλων» που ακολουθείται στην ΕΕ. Στην ΕΕ, όμως, οι Πράσινες Βίβλοι είναι σοβαρές, εκτενείς και σφαιρικές μελέτες των προβλημάτων και εισηγήσεις για τις εναλλακτικές επιλογές επίλυσης τους. Ο δημόσιος διάλογος δεν διαρκεί έξι εργάσιμες μέρες, αλλά μήνες. Εμπειρογνώμονες, πολίτες και ενδιαφερόμενοι καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους, και τους παρέχονται απαντήσεις στα ερωτήματα και τις ανησυχίες τους.

Μετά από την «έκφραση προθέσεων» διά της Πράσινης Βίβλου, αλλά και τον ουσιαστικό δημόσιο διάλογο, ακολουθεί η έκδοση Λευκής Βίβλου, με τα αποτελέσματα της διαδικασίας, με την οποία γίνονται ρητές εισηγήσεις, με βάση επιστημονικές αναλύσεις και τις απόψεις που εκφράστηκαν.

Αντί αυτού, στην Κύπρο βιώσαμε μία διαδικασία που μόνο σοβαρή δεν μπορεί να κριθεί. Μάλιστα, όταν η Δήμαρχος Λευκωσίας αποφάσισε να εξετάσει τις επιλογές της πρωτεύουσας για αξιοποίηση του παλαιού ΓΣΠ, ακολουθήθηκε μια διαδικασία που ήταν αρκετά πιο σοβαρή και μελετημένη, με εκτενές ερωτηματολόγιο και ανάλυση των αποτελεσμάτων από ανεξάρτητο φορέα. Το ΓΣΠ δεν αναδεικνύεται σε μείζον πρόβλημα της καθημερινότητας των πολιτών, ούτε καν των κατοίκων της Λευκωσίας.

Το πιο εκπληκτικό, είναι πως οι μεγάλες καθυστερήσεις στα οδικά έργα στη πρωτεύουσα, τα οποία ταλαιπώρησαν τους πολίτες, δεν τυγχάνουν καμίας αναφοράς. Οι μισές δουλειές, φυσικά, δεν είναι μονοπώλιο του Υπουργείου Συγκοινωνιών. Παρόμοια αντιμετώπιση των προβλημάτων των πολιτών, βλέπουμε και από άλλα Υπουργεία.

Ωστόσο, το τελευταίο παράδειγμα, της λωρίδας «2+» είναι αξιοσημείωτο, αφού δεν φαίνεται να έχει μελετηθεί εκτενώς το πιλοτικό πρόγραμμα πριν να υλοποιηθεί. Σε επανειλημμένες ερωτήσεις προς λειτουργούς του Υπουργείου (όπως το πώς θα μπορούν να στρίψουν δεξιά οι χρήστες της προνομιακής λωρίδας) η απάντηση είναι, σχεδόν πάντα «θα το δούμε». Ασχέτως τούτου, η λωρίδα, ως μέτρο, έχει ως στόχο την δημιουργία κινήτρων στους πολίτες, είτε να χρησιμοποιούν τις μαζικές συγκοινωνίες, είτε να συνταξιδεύουν. Ωστόσο κανένα από τα δύο κίνητρα δεν υπάρχει, αφού αφενός η μικρή έκταση της λωρίδας καθιστά εύκολη την παράκαμψη της, και αφετέρου δημόσιες συγκοινωνίες, στην ουσία δεν υπάρχουν.

Οι αποφάσεις των θεσμών σε ένα ευνομούμενο κράτος, πρέπει να ακολουθούν, κατά τη ρήση του Monnet, μια σαφή διαδικασία, ούτως ώστε να είναι αξιόπιστες. Η επίκληση της διαδικασίας της Πράσινης Βίβλου από το Υπουργείο Συγκοινωνιών, για ένα ερωτηματολόγιο πέντε πρόχειρων ερωτήσεων, είναι μάλλον προσβλητική για τους πολίτες. Παράλληλα, η απόφαση να μπει το αμάξι μπροστά από το άλογο, και να δημιουργηθούν δυόμισι χιλιόμετρα επιπλέον ταλαιπωρίας πριν καν βελτιωθούν οι δημόσιες συγκοινωνίες, αποτελεί μία αποθέωση της προχειρότητας.